सिरहामा सरस्वती पूजाको तयारी: मूर्तिकारको व्यस्त जीवनशैली

प्रदेश टाइम्स/ सिरहा । सिरहाको विष्णुपुर-१ स्थित मूर्तिकार नरेश मण्डल अहिले माघ महिनामा हुने सरस्वती पूजाको लागि मूर्ति बनाउन व्यस्त छन्। परम्परागत विधिबाट बनाइने यी मूर्तिहरूमा प्रायः पराल, बाँस र अन्य स्थानीय सामग्रीको प्रयोग गरिन्छ। मूर्तिकलामा दक्ष मण्डलले आफ्नो कलालाई जीविकोपार्जनसँगै धार्मिक र सांस्कृतिक गतिविधिहरूमा योगदान पुर्‍याउने माध्यम बनाएका छन्। मण्डलले आफ्नो व्यावसायिक जीवनबारे बताउँदै विभिन्न देवी-देवताका मूर्तिहरू पूजाआजा, उत्सव तथा मेलाका लागि निर्माण गर्ने गरेको जानकारी दिए। सरस्वती पूजाको बेला उनी परालको प्रयोग गरी परिष्कृत मूर्तिहरू निर्माण गर्छन्, जसले धार्मिक महत्त्वका साथै परम्परागत हस्तकलाको संरक्षणको उदाहरण प्रस्तुत गर्छ। मूर्ति बनाउने क्रममा उनी दिनभर काम गरेर रातिसम्म परिवारको सानो खर्च धान्ने प्रयास गरिरहेका हुन्छन्। परम्परागत रूपमा हस्तकला क्षेत्रले मात्र नभई मूर्ति निर्माणले पनि स्थानीय स्तरमा धार्मिक र सांस्कृतिक पहिचानलाई बचाइराख्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। नरेश मण्डलजस्ता कलाकारहरूको योगदानले धार्मिक पर्वहरू झनै प्रभावकारी र विशेष बनाउँछ। मूर्तिहरू तयार पार्ने क्रममा उनीहरू पराललाई कुशलतापूर्वक बुनेर आकार दिन्छन् र यसलाई देवी-देवताका प्रतिमाको रूपमा जीवन्त बनाउँछन्। मण्डलले मूर्तिहरू बेचेरै आफ्नो परिवारको दैनिक खर्च चलाउने बताए। “धेरै वर्षदेखि मूर्ति बनाउँदै आएको छु,” उनी भन्छन्, “यसबाट आउने आम्दानीले घर खर्च चलाउनका साथै परम्परागत कलाको निरन्तरता दिन सहयोग गरेको छ।” मूर्ति निर्माणले उनी र उनको परिवारलाई मात्र नभई आसपासका मानिसहरूलाई पनि धार्मिक पर्वको तयारीमा जोड्ने काम गरेको छ। धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्वका मूर्तिहरूको निर्माणले मात्र नभई यी मूर्तिहरूलाई बेच्ने र मेलामा प्रदर्शन गर्ने प्रक्रियाले पनि स्थानीय अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाएको छ। विष्णुपुरजस्ता ग्रामीण क्षेत्रमा सरस्वती पूजाको समयमा मूर्ति निर्माण र बिक्रीबाट कलाकारहरूले आफ्नो आम्दानीमा सुधार ल्याउन पाएका छन्। मण्डलजस्ता कलाकारहरूको सीप र योगदानले परम्परागत कलाको संरक्षण मात्र होइन, नयाँ पुस्तालाई पनि प्रेरणा दिन्छ। मूर्तिहरू तयार पार्ने प्रक्रियाले स्थानीय स्रोत-साधनहरूको उपयोग गरिरहेको छ, जसले पर्यावरणमैत्री हस्तकलाको महत्त्वलाई पनि उजागर गरेको छ। हाल माघे संक्रान्ति सँगै सरस्वती पूजाका समय नजिएको छ ।यसका लागि मण्डल जस्ता मूर्तिकारहरूले झनै व्यस्त समय बिताइरहेका छन्। उनीहरूको मेहनतले मूर्तिकलाको परम्परा मात्र जिवन्त बनाएको छैन, धार्मिक गतिविधिहरूलाई विशेषता र गरिमाको अनुभव पनि दिएको छ। यस्ता मूर्तिहरूले धार्मिक पर्वहरूको महत्व बढाउनुका साथै समाजमा धार्मिक, सांस्कृतिक र आर्थिक सहकार्यको भावनालाई अझै प्रगाढ बनाएको छ। नरेश मण्डलको जस्तै कलाका माध्यमबाट जीवन चलाइरहेका कलाकारहरूले सरकार र सम्बन्धित निकायबाट थप समर्थन पाए भने यो परम्परागत पेशालाई अझ व्यावसायिक रूपमा सुदृढ बनाउन सकिन्छ। यसले उनीहरूको कलालाई मात्र नभई समुदायलाई समेत आर्थिक रूपमा सबल बनाउन सहयोग पुर्‍याउनेछ।