चीनले अर्को मुलुकम सिङ्गो गाउँ बसाउदै

काठमाडौं । तिब्बती वा चीनमा जीएलुओबु, तिब्बत स्वायत्त क्षेत्र (टीएआर) को दक्षिणमा स्थापित भएको थियो। अप्रेल २०२० मा, टीएआरको कम्युनिष्ट पार्टीका सचिव वू यिंग्जी नयाँ गाउँको भ्रमण गर्ने क्रममा १४००० फिटभन्दा माथिका दुबै बाटोहरू पार गरे।

त्यहाँका बासिन्दाहरू तथा तिब्बती सबैलाई उनले भने,“साँघुरो सिमानामा कलसांग फूलजस्तै जरा राख्नु” र “चम्किलो पाँच तारा रातो झण्डा माथि उठाउनु” भ्रमणको बारेमा स्थानीय टिभी च्यानलमा प्रसारित गरियो र तिब्बती अखबारहरूको पहिलो पृष्ठमा समाचार प्रकाशित गरिएको थियो। यो चीन बाहिर रिपोर्ट गरिएको थिएनस् सयौं नयाँ गाउँहरू तिब्बतमा निर्माण भइरहेको छ। र यो कुनै फरक देखिन्थ्यो।

ग्यालाफुंग, तथापी, फरक छ, यो भुटानमा छ। वू र अधिकारीहरु, प्रहरी तथा पत्रकारहरुको एक सेवानिवृत्त व्यक्तिले एक अंतरराष्ट्रीय सीमा पार गरेको थियो। उनीहरु सन् १९८० को दशकको सुरुवातबाट चीनद्वारा दावा गरिएको २३२ वर्ग मील क्षेत्रमा थिए। तर अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा उत्तरी भूटानको लुन्टसे जिल्लाको हिस्साको रुपमा रहेको बुझिएको छ।

चिनियाँ अधिकारीहरू अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा ऐतिहासिक रूपमा भूटानीजस्तो मानिने भूभागमा बसोबास गर्नेहरू, सुरक्षाकर्मीहरू र सैन्य पूर्वाधार रोपेर उनीहरूको सफलतालाई विश्वले नदेखेका दौरा गर्न आएका थिए।

यो नयाँ निर्माण २०१७ पछि तिब्बती सीमावर्ती क्षेत्रलाई सुदृढ पार्न चिनियाँ राष्ट्रपति शी जिनपिंगको प्रमुख अभियानको एक हिस्सा हो, चीन र हिमालयन सीमाहरूमा छिमेकीलाई रोक्नको लागि लामो प्रयासको नाटकीय वृद्धि हो।

यस अवस्थामा, चीनले भूटानमा बसोबास गर्ने जग्गालाई ध्यान दिन्छ। यसको उद्देश्य भूटानी सरकारलाई भूटानको अन्यत्र बेइजिंगलाई नयाँ दिल्लीसँगको संघर्षमा सैन्य फाइदा दिन चाहन्छ भन्ने भूभागको भूभागमा अधिकार गर्न बाध्य पार्नु हो।

न्थबबिउजगन अब तीन नयाँ गाउँ मध्ये एक हो ९दुई पहिले नै कब्जा, एक निर्माणाधीन ६६ माईल नयाँ सडक, एक सानो जलविद्युत स्टेशन, दुई कम्युनिष्ट पार्टी प्रशासनिक केन्द्रहरू, एक सञ्चार आधार, एक आपत राहत राहत गोदाम, पाँच सैन्य वा पुलिस चौकी, र के एक प्रमुख सिग्नल टावर, एक उपग्रह स्टेशन, एक सैन्य बेस, र छवटा सुरक्षा साइटहरू र चौकीहरू भनेर चीनले निर्माण गरेको छ कि टीएआर मा लोदड्रक को भाग हो तर वास्तवमा मा छन् जो विश्वास छ भन्ने विश्वास गरिन्छ टाढा उत्तर भूटान।

यसमा यस्तो रणनीति समावेश छ जुन विगतमा चीनले आफ्नो भूमि सिमानामा गरेको भन्दा बढी उत्तेजक छ। अर्को देश भित्रको सम्पूर्ण क्षेत्रको बस्ती अगाडि बढेको गस्ती र कहिलेकाँही सडक निर्माण भन्दा परको कुरा हो जसले १९६२ मा भारतसँगको युद्ध, १९६७ र १ १९९८ मा सैन्य संघर्ष र २०२० मा २४ चिनियाँ र भारतीय सैनिकको मृत्यु भयो।

थप रूपमा, यसले खुल्लमखुल्ला भूटानको साथ चीनको संस्थापक सन्धिका सर्तहरू उल्लंघन गर्दछ। यसले भूटानीहरु द्वारा बेइजिंगमा प्रदर्शन गरेको दशकौंको बन्दोबस्तलाई बेवास्ता गर्दछ जुन सीमानाहरूमा कतै सानो संक्रमणको बारेमा छ।

हिमालयमा दर्पण गरेर उत्तेजक रणनीतिले यसले दक्षिण चीन सागरमा प्रयोग गरेको छ, बेइजिंगले आफ्ना छिमेकीहरूसँगको सम्बन्धलाई जोखिममा पुर्‍याइरहेको छ, जसको आवश्यकता र रुचिहरू उसले सधैं सम्मान गर्ने दाबी गर्छ र विश्वव्यापी यसको प्रतिष्ठालाई जोखिममा पार्दछ।
बाहिरी विश्वद्वारा पूर्ण रूपमा ध्यान दिएन। भुटानले थाहा पाउनुपर्दछ, र यस क्षेत्रका अन्य सरकारहरू सचेत हुन सक्छन् कि चीन भूटानको उत्तरी सिमानामा सक्रिय छ तर त्यसले त्यस गतिविधिको पूर्ण हदसम्म महसुस नगरेको वा चुप लाग्ने छनौट गरेको हुन सक्छ। यद्यपि यस अभियानको बारेमा जानकारी तिब्बती आधिकारिक तिब्बती र चिनियाँ भाषाको अखबारमा चीनमा प्रकाशित भएको चिनियाँ सोशल मिडियामा र चिनियाँ सरकारी कागजातमा प्रकाशित गरिएको थियो। यी चिनियाँ प्रतिवेदनहरूको एउटा पकड रहेको छ: उनीहरूले यो भनेका छैनन् कि भूटानमा एक्लै छोडिदिने, भूटानमा एक्लै बस्नका लागि विवादास्पद क्षेत्रमा उपग्रह चित्रणले पुष्टि गरेको यो निर्माण कार्य भइरहेको छ।

चीनले भूटानमा सडकहरू बनाउने प्रयास गरिसकेको छ – तर मुख्यतया यसको पश्चिमी क्षेत्रमा र सीमित सफलताको साथ। २०१७ मा चीनको दक्षिणपश्चिम भूटानमा डोकलाम पठारमा सडक बनाउने प्रयास, भारतको साथ त्रिभुज्यको पछि, सयौं चिनियाँ र भारतीय सेनाहरूको बीचमा 73 73 दिने फेस ट्राभ भयो र छोडिनुपर्‍यो। गत नोभेम्बरमा, एक भारतीय मिडिया आउटलेटले खबर गरे कि चीनको भूटानको दक्षिणपश्चिमी सिमाना भित्र पनगडा भन्ने गाउँ उपोष्णकटिबंधीय जंगलमा बनिएको थियो। (चीनले उक्त दावीलाई अस्वीकार गर्‍यो।) तथापि, केही विश्लेषकहरूले अनुमान गरेझैं भूटानले चुपचाप उक्त क्षेत्र चीनलाई हस्तान्तरण गरिसकेका थिए तर बाहिरी विश्वलाई भनेनन।